ABD’nin Irak’ı işgal ettiği 2003 başlarından bu yana süren ve giderek hızlanan doların euro karşısındaki değer kaybı, Türkiye’nin ihracatını kağıt üzerinde dolar cinsinden 40 milyar dolara yakın büyüttü.
Ocak 2003-Ağustos 2007 dönemindeki 336.3 milyar dolarlık ihracatın 164.2 milyar dolarla yaklaşık yarısı euro üzerinden gerçekleştirildi. Anılan dönemde euronun dolar karşısında yüzde 40,8 değer kazanması, Türkiye’nin ihracatını yaklaşık 39,1 milyar dolar daha yüksek çıkardı.
2002 ortalamasında 0.9495 olan euro/dolar paritesi, bu yılın ilk sekiz ayı itibariyle 1,3371’e kadar yükseldi. 2002 yılındaki 0,95’lik euro/dolar paritesi değişmeseydi anılan dönemde euro üzerinden yapılan ihracat 125 milyar, toplam ihracat da 297.1 milyar dolar olacaktı.
PARİTEDE DRAMATİK DEĞİŞİM
Dolar, 2002 sonlarına kadar euro’dan daha değerli bir paraydı. Euro dolar paritesi 2002 yılı ortalamasında 0,9495 düzeyinde gerçekleşmişti. Buna göre 1 euro’nun karşılığı 1 doların altında bulunuyordu.
ABD’nin Irak’ı işgal ettiği 2003 yılı başlarından itibaren ise euro, dolar karşısında hızla güçlenmeye başladı. 2002 ortalamasında 0.95 düzeyinde bulunan euro/dolar paritesi, 2003 yılı ortalamasında 1.13’e yükseldi.
Irak savaşının ABD ekonomisi üzerinde yaratacağı ağır tahribatın etkisiyle paritenin 1,20’lere çıkacağı beklentileri güçlenirken, 1,40’lık parite düzeylerini öngörenler de bulunuyordu. Euro/dolar paritesi 2004’te 1.24’e, 2005 yılında 1.25’e, 2006 yılında 1.26’ya, bu yılın ilk sekiz ayındaki ortalama kurlara göre ise 1.34’e yükseldi. Buna göre 2002 yılından bu yana euro, dolar karşısında yüzde 40.8 değer kazandı.
Özellikle 2005 yılından itibaren rekor bir hızla artmaya başlayan
Türkiye’ye yabancı sermaye girişleri ise genel olarak kurlarda süreğen bir düşüşe yol açtı. YTL, hem dolar hem euro karşısında değer kazanırken, euro/dolar paritesinde euro lehine yaşanan gelişmenin de etkisi hissedildi. Diğer bir deyişle YTL, euroya oranla dolar karşısında daha fazla değerlendi.
ABD ekonomisinde dış açıklar başta olmak üzere var olan yapısal sorunlara karşılık, Avrupa ekonomisinin görece daha sağlam bir yapı arz etmesi nedeniyle euro’nun dolar karşısındaki güçlenmeye devam edeceği bekleniyor.
Ortalama kur ve parite (YTL)
Eur $ Eur/$
2002 1,4298 1,5058 0,9495
2003 1,6853 1,4931 1,1287
2004 1,7677 1,4223 1,2428
2005 1,6695 1,3408 1,2452
2006 1,8000 1,4311 1,2578
2007-8 ay 1,8050 1,3499 1,3371
İHRACATIN YARISI EURO İLE
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bu yılın temmuz sonuna kadar olan dönem için açıkladığı aylık dış ticaret verileri baz alınarak yapılan hesaplamada, 1 Ocak 2003-31 Ağustos 2007 dönemindeki kümülatif ihracat tutarı 336.3 milyar dolar olarak bulundu. Bu ihracatın da 164.2 milyar doları euro, 172.1 milyar dolarlık bölümü ise ABD doları ve diğer dövizler üzerinden yapıldı.
İhracatta Euro’nun payı(*)
Euro ile ihracat Diğer ihr. TOPLAM
Milyar Euro (Milyar $) (Milyar $) Milyar $
2002 17,7 16,8 19,2 36,1
2003 20,6 23,3 23,9 47,3
2004 25,1 31,1 32,0 63,2
2005 28,5 35,5 38,0 73,5
2006 33,0 41,4 44,1 85,5
2007-8 ay 24,5 32,7 34,1 66,8
Ocak 2003-Ağu.07 131,7 164,2 172,1 336,3
(*)2006 sonuna kadar TÜİK, yılın ilk sekiz ayı için TİM verileri kullanıldı.
GÜÇLENEN EURO’DAN TÜRKİYE’NİN İHRACATINA DOPİNG
Anılan dört buçuk yıllık dönemde euro’nun dolar karşısındaki değer kazanımı, yaklaşık yarısı euro üzerinden gerçekleştirilen toplam ihracat tutarını hızla büyüttü. Ancak bu artışta paritedeki hızlı değişim de etkili oldu. Bu dönemde, diğer döviz kurlarından kaynaklanan parite etkisi dikkate alınmadığında, sadece euro/dolar paritesinde euro lehine yaşanan gelişmeye bağlı olarak toplam ihracatta 39.1 milyar dolarlık bir artış yaşandı.
2002 yılı ortalamasında 0.9495 olan euro/dolar paritesi izleyen dönemde hiç değişmeseydi, Türkiye’nin son dört buçuk yılda euro üzerinden yaptığı ihracatın dolar cinsinden tutarı 164.2 milyar dolar yerine 125 milyar dolar çıkacaktı. Bu durumda toplam yıllık ihracat da 336.3 milyar dolar yerine 297.1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşecekti.
PARİTE ETKİSİNDEN ARINDIRILMIŞ 2006 İHRACATI 75 MİLYAR DOLAR
Euro/dolar paritesinin 2002 ortalamasındaki düzeyi, izleyen dönemde ağırlıkla siyasal gelişmelerin etkisiyle değişmeseydi, Türkiye’nin 2003 yılı ihracatı 47.3 milyar yerine 43.6 milyar, 2004 ihracatı 63.2 milyar yerine 55.8 milyar, 2005 ihracatı 73.5 milyar yerine 65 milyar, 2006 yılı ihracatı da 85.5 milyar yerine 75.4 milyar dolar çıkacaktı.
Bu yıl ilk sekiz aydaki ihracat da 66,8 milyar değil, 57.3 milyar dolar olacaktı. Türkiye’nin ihracatında parite etkisine bağlı artışın 2003 yılında 3.7 milyar, 2004’te 7.4 milyar, 2005’de 8.4 milyar, 2006 yılında 10.2 milyar, bu yılın ilk sekiz ayında ise 9.5 milyar dolar olduğu belirlendi.
Euro ile yapılan ihracatın 2002 yılında yüzde 46.6 olan toplamdaki payı, paritedeki değişimin de etkisiyle bu yıl ilk sekiz ay itibariyle yüzde 48,8’e kadar yükseldi. Ancak parite etkisinden arındırıldığında 2002 yılı itibariyle 46.6 olan toplamdaki payın, 2006 yılında 40.6’ya düştüğü, bu yılın ilk sekiz ayı itibariyle de yüzde 42.1 olduğu hesaplandı.
Euro/$ paritesinin etkisi(*)
PARİTE DEĞİŞMESEYDİ FARK
Euro ile ihrc. TOPLAM (Milyar $)
(Milyar $) (Milyar $)
2002 16,8 36,1 0,0
2003 19,6 43,6 3,7
2004 23,8 55,8 7,4
2005 27,1 65,0 8,4
2006 31,3 75,4 10,2
2007-8 ay 23,3 57,3 9,5
1.1.2003-Ağu.07 125,0 297,1 39,1
(*)2006 sonuna kadar TÜİK, yılın ilk sekiz ayı için TİM verileri kullanıldı.
|
